Książki o Afryce
Kongo. Opowieść o zrujnowanym kraju
(Demokratyczna Republika Kongo)Ranking: ★★★
Autor: Van Reybrouck David
Język: polski
Otwierając książkę z Kongiem w tytule sądziłem, że będzie to historia tego kraju, jakich wiele. Wszak Demokratyczne Republika Konga to kraj to o historii barwnej i wyjątkowej, którego dzieje pisać się powinno łatwo. Każdy pisarz, który miał z Kongiem w ten czy inny sposób do czynienia napisał pewnie o tym książkę. Tym razem jest to jednak opowieść wyjątkowa, wyróżniająca się lokalnym spojrzeniem. Autor wyszedł poza standardowe ramy powielania w coraz to atrakcyjniejszy sposób tych samych informacji, dodając doń konfrontację faktów historycznych z bezpośrednią relacją ich naocznych świadków.
Van Reybrouck zapytuje Kongijczyków, jak to po prostu było, przez co jest to również opowieść o Kongijczykach a nie tylko abstrakcyjnym tworze państwa o nazwie Kongo. Wśród rozmówców są między innymi i tacy, którzy pamiętają jeszcze czasy Wolnego Państwa Kongo i króla Leopolda. Jest to tym bardziej warte odnotowania biorąc pod uwagę, że książka została napisana w roku 2010 (Wolne Państwo Kongo istniało od roku 1885 do 1908). Spośród poruszanych tematów, ciekawe jest przedstawiona postać Patrice Lumumby, którego rozmówcy pokazują jako postać nie do końca akceptowaną przez lud, kontrowersyjną i nienadającą się na wodza. Nieco odmiennie od klasycznego kanonu historii położony jest też akcent na odpowiedzialność za jego zamordowanie. Ciekawa lektura uzupełniająca warta polecenia każdemu interesującemu się Afryką Środkową.
Algieria z daleka i z bliska
(Algieria)Ranking: ★★
Autor: Grzędziński January
Język: polski
„Algieria z daleka i bliska” obiecuje przekrojowe spojrzenie na ten kraj, pogłębione osobistymi wrażeniami autora z pobytu tamże. Warto jednak zacząć od tego, że realia książki osadzone są w latach czterdziestych i pięćdziesiątych XX wieku, przy czym Algieria „z bliska” to lata czterdzieste a „z daleka” pięćdziesiąte. Algieria uzyskała niepodległość w roku 1962, zatem książka opisuje czasy kolonii francuskiej. Z tej też przyczyny wiele nazw wyda nam się obcych, np. miasto Philipeville to dzisiaj Sakikda.
Grzędziński skupia się na politycznym portrecie Algierii, zawężając geograficznie temat do północy tego kraju. Saharyjska większość została niemal zupełnie pominięta, pojawiając się tylko czasami, jako obszar występowania złóż surowców mineralnych. Chociaż na początku autor pochyla się nieco nad geografią i kulturą, tematy te są tylko wstępem do dywagacji na temat kolonializmu, „złej” Francji i walce obcego kapitału z rodzimymi dążeniami do dobrobytu. Trudno czasami się rozeznać, co dokładnie autor miał na myśli, gdyż nie posiadł on moim zdaniem daru jasnego jej przekazywania. Historia została wymieszana z ekonomią, nudnymi statystykami i monologami włożonymi w usta algierczyków. Z lekka chaotycznej wypowiedzi jasno przejawia jednak olbrzymia sympatia do walczącego z Francuzami algierskiego ludu i gorycz spowodowana poczuciem ich bezradności. Wszyscy Francuzi są tutaj źli i tępi a Algierczycy dobrzy i sprytni. Mętne wywody o kolonializmie są tematem większości rozdziałów, których jest moim zdaniem po prostu za dużo i są wtórne. Kubeł goryczy też trzeba umieć wylać, by nie pomylić pomyj z wzniosłą ideą.
W pustyni bez puszczy
(Sudan, Sudan Południowy)Ranking: ★★
Autor: Korybut-Daszkiewicz Andrzej
Język: polski
Mieszane myśli co do tej książki rozpocznę od konsekwentnego unikania przez autora czasu, w którym odwiedził opisany w niej Sudan. Nie byłoby w tym być może nic zdrożnego, gdyby nie to, że pierwsze wydanie tej książki pochodzi z 2009 roku, więc naturalnym jest założenie, że jest to relacja w miarę aktualna. Nic z tego, choć sam w Sudanie byłem ostatnio w 2002 roku to przyjmując aktualność publikacji nieraz uniosłem brwi ze zdziwienia. Jedyną informacją, która zdradza mniej więcej precyzyjnie datę wizyty autora w Sudanie jest wzmianka o zatopionym w Nilu samolocie, którego piloci pomylili rzekę z pasem startowym. W Wikipedii znalazłem, że katastrofa ta wydarzyła się w 1982 roku. Ale i tej daty nie jestem pewien, później bowiem pojawia się wydarzenie z roku 1991, później z 1997 a jeszcze później z roku 2009. Osobiście ten historyczny kolaż uważam za mankament. Ale o czym właściwie jest ta książka?
Pustynia bez puszczy, jak już wiemy to Sudan. Tytuł jednoznacznie nawiązuje do sienkiewiczowskiej „W pustyni i w puszczy”, ale poza kilkoma egzaltacjami autora na temat tej powieści nie znajdziemy tu poważniejszych nawiązań. Korybut-Daszkiewicz próbuje pokazać Sudan całościowo, odbiegając co drugi krok w stronę bezpośredniej relacji. Rozległe fragmenty w środku lektury poświęca powstaniu Mahdiego, być może dlatego, że w tym właśnie czasie Sienkiewicz umieścił swoją powieść.
Mieszane myśli zakończę drugą przeszkodą - dużą ilością błędów. Wodospady Murchisona w Rwandzie, głębokie na 1200 metrów kaniony Nilu na północ od VI katarakty, konflikt Hutu i Tutsi jako kontynuacja najazdu Egiptu na Sudan, szczepionka na malarię to tylko kilka bzdur, którymi autor wzbogacił swoje dzieło. Nierzetelna książka.
Gorąca wieś Ambinanitelo
(Madagaskar)Ranking: ★★
Autor: Fiedler Arkady
Język: polski
Lektura książki nie wskazuje, kiedy Arkady Fiedler odwiedził Madagaskar. Prawdopodobnie „Gorąca wieś Ambinanitelo” opisuje podróż z 1937 roku, zatem z czasów, gdy wyspa była francuską kolonią. Autor wraz z podróżującym z nim Bogdanem Kreczmerem wyprawili się na Madagaskar w celu pozyskania owadów do muzeum. Ich bazą była położona na północy wyspy tytułowa wieś Ambinanitelo.
W książce autor splątał opisy wioski, przebywania wśród mikrowioskowej społeczności, z historią Madagaskaru zaakcentowaną epizodem związanym z Beniowskim. Dla przypomnienia, Maurycy Beniowski, awanturnik i uzurpator, urósł w Polsce niemal do rangi króla pozyskującego Polsce Madagaskar za kolonię. Najwyraźniej legenda ta ma początki dużo wcześniejsze, niż sądziłem. Całe szczęście Fiedler nie poświęca temu zagadnieniu zbyt dużo miejsca, zamiast czego proponując opisy malgaskiej wsi. Mimo starań do końca pozostaje w niej jednak tym obcym, dziwakiem z zewnątrz, który płaci za wikt, opierunek i... zdjęcia. Książka jest niezła, lecz przy jej ocenie uwzględnić trzeba, iż została napisana bez mała sto lat temu. Sposób narracji, ewidentnie sztuczne, nieautentyczne dialogi mi przeszkadzają by w pełni się nią cieszyć. Oceńcie zresztą sami.
Emin Pasza - wieczny tułacz
(Sudan Południowy)Ranking: ★★
Autor: Tomala Patryk
Język: polski
Emina Pasza, czyli... Eduard Schnitzer z Opola. Postać, która przynajmniej powinna obić się o uszy każdego, kogo interesuje historia Afryki Wschodniej, jak się okazuje pochodzi z terenów znajdujących się obecnie w Polsce.
Schnitzer urodził się w Opolu w roku 1840 a imię Mehmeda Emina Paszy przyjął mając trzydzieści lat, przechodząc jednocześnie na islam. W czasach powstania Mahdiego Pasza pełnił funkcję gubernatora Ekwatorii, znajdującej się obecnie w Sudanie Południowym. W późniejszych latach eksplorował również rejon wielkich jezior afrykańskich.
Książka Patryka Tomali jest połączeniem biografii z książką historyczną. Opowieść o człowieku połączona została z historią, w której bohater książki był zanurzony. Autor z akademicką precyzją prezentuje Prusy, Opole, Albanię, Sudan wplatając między rozdziały losy Emina Paszy. Efektem tego zabiegu jest lektura nieco szorstka, kolażowa, niepozwalająca w pełni się z niej cieszyć.
Patryk Tomala nie ustrzegł się również kilku błędów rzeczowych: na początku rozdziału 4.1 podaje, że Ekwatoria od zachodu graniczyła z Abisynią a w rozdziale 5.3 myli Afrykanów z Afrykanerami.