Książki o Afryce

Ranking: ★★★★ rewelacja   ★★★ dobra   ★★ przeciętna   szkoda czasu
książek: 274, strona 1 z 55

Lords of the Atlas

(Maroko)
Ranking: ★★
Autor: Maxwell Gavin
Język: angielski

Okładka„Wzrost i upadek domu Glaoui”, czyli podtytuł książki, w jednym zdaniu dobrze streszcza jej treść. Jest nią ród Glaoui, którego najbardziej znanym przedstawicielem był pasza Marrakeszu, Thami el Glaoui. Z punktu widzenia turysty, poza historią Maroka, z Glaoui można się jeszcze zetknąć w Wysokim Atlasie w Kasbie Telout, skąd ród wywodzi swoje korzenie.
To właśnie od Kasby Telout rozpoczyna się historia przedstawiona przez Gavina Maxwella. Jej początki sięgają 1860 roku, choć autor przyjął w książce cezurę roku 1893. W tym roku podróżujący przez góry sułtan Maroka Hassan I wpadł w burzę śnieżną, z której został uratowany przez Madani el Glaoui. Sułtan odwdzięczył się darując rodowi cały region Sus oraz baterię armat, co zdecydowanie przyczyniło się do zbudowania potęgi Glaoui.
Maxwell ujął temat w popularnonaukowej perspektywie, dostarczając zarówno faktów historycznych, jak i niesprawdzonych plotek i anegdot, nadających dziełu nieco kolorytu. Przyznaję, że koktajl ten sprawił mi nieco kłopotu, zwłaszcza, że dobór komentarzy wydaje się stronniczy. Przykładowo, wszystkie decyzje i działania Francuzów (w latach 1912-1956 Maroko było francuskim protektoratem) według autora były co najmniej nieprzemyślane.
Relacje z Francuzami i marokańska droga do niepodległości są tematem ostatnich, bardzo obszernych rozdziałów książki. Zawiłości pałacowych intryg nie są jednak opisane czytelnie i z trudem skończyłem lekturę. Trudno polecić książkę jako pierwszą do przeczytania o Maroku, historią Maroka też ona nie jest. Przypuszczam, że większą radość z lektury będzie czerpał specjalista od Maghrebu niż nawet średniozaawansowany laik.


The Precolonial State in West Africa: Building Power in Dahomey

(Afryka ogólnie)
Ranking: ★★
Autor: Cameron Monroe J.
Język: angielski

OkładkaKrólestwo Dahomeju na terenie dzisiejszego południowego Beninu było jednym z organizmów państwowych, które funkcjonowały w Afryce Zachodniej przed erą kolonialną. Ze względu na bliskość wybrzeża oraz rozkwit Królestwa związany ze szczytem transatlantyckiego handlu niewolnikami, było ono stosunkowo dobrze zbadane przez ówczesnych badaczy i eksploratorów. Tematem tej książki jest próba opisu mechanizmu budowy państwowości, legitymizacji i sprawowania władzy. W niewielkiej części problem ten został przez autora poruszony ogólnie, z tezami znajdującymi zastosowanie we wszystkich rodzących się państw. Jest to zagadnienie ciekawe i równie interesująco przedstawione w książce. Zasadniczą jej częścią jest jednak opis funkcjonowania i ewolucji systemu sprawowania władzy w Dahomeju. Obszerne dzieło jest przebogate w szczegóły, muszę przyznać, że po jego przeczytaniu doszedłem do wniosku, że wystarczyłoby zapoznać się z samym wstępem (lub zakończeniem, które jest poniekąd powtórką wstępu). Pomiędzy ramami tych rozdziałów znajdziemy mrowie informacji, akademickich rozważań i wzorów, które dla niefachowca mogą temat zamglić, zamiast rozjaśnić.


Biel - Notatki z Afryki

(Afryka ogólnie)
Ranking: ★★★
Autor: Kydryński Marcin
Język: polski

Okładka„Biel” to książka sentymentalna, zarówno dla autora, jak i dla mnie. Książka nawiązuje bowiem do „Chwili przed zmierzchem” - pierwszej podróżniczej książki Kydryńskiego - ważnej dla mnie, gdyż była to książka, która otworzyła moje oczy na podróżniczy świat. „Biel” nie jest rozwinięciem czy kontynuacją wspomnianej książki, w niektórych rozdziałach sięga tylko po zapisane w niej chwile dodając coś nowego, opowiadając o nich w inny sposób. W dużej mierze są to jednak nawiązania nowe, dotyczące innych podróży. „Biel” to również zupełnie inny format, bardziej album fotograficzny niż literatura faktu. Wydany na lśniącym, twardym papierze przeplata całostronicowe zdjęcia uzupełniającymi je opowieściami. Autor we wstępie zaznacza, że nie jest tak dobrym pisarzem jak inni i dlatego postanowił skupić się na aparacie fotograficznym a nie na piórze. Choć w tym ostatnim Kydryński ułomkiem nie jest, przedstawianie świata na małym fragmencie światłoczułej kliszy wychodzi mu bardzo dobrze. Przyzwyczajeni do fotograficznego stylu Marcina Kydryńskiego nie będą zawiedzeni. Szkoda tylko, że podpisy do zdjęć nie znalazły się w wygodniejszym miejscu niż indeks na końcu albumu, który w dodatku bez lupy przeczytać trudno.
Skoro autor sam wskazał na słowo pisane jako ułomne względem obrazu śmiało mogę dopisać nieco krytyki. Nieuchronnie będzie to porównanie do „Chwili przed zmierzchem”, która wydaje mi się bardziej rześka i przygodowa. „Biel” jest mniej autentyczna, dużo więcej w niej filozofujących przemyśleń i nieśmiałego narcyzmu. Jak na album są to drugorzędne, małe niedogodności. Warto po niego sięgnąć.


Ancient Egypt - Anatomy of a Civilization

(Egipt)
Ranking: ★★
Autor: Kemp Barry John
Język: angielski

OkładkaPolskie tłumaczenie - „Starożytny Egipt Anatomia cywilizacji”.
Obszerne dzieło naukowe (nie mylić z popularnonaukowym) opisujące egipską cywilizację, jak wskazywałby tytuł, w sposób anatomiczny, opisujący jej strukturę, funkcjonowanie i rozwój. Autor oparł swoją pracę w przytłaczającej mierze na klasycznej archeologii, opisując cywilizację poprzez archeologiczne wykopaliska i zabytki starożytności, które przetrwały do naszych czasów. W Anatomii Cywilizacji znajdziemy dużo opisów budynków i architektury, czasami tylko uzupełnionych o starożytne słowo pisane. Moim zdaniem opisów jest tych trochę za dużo, przygodny egiptolog może utonąć w szczegółach i nie zauważyć ogólnego obrazu. Relacja pomiędzy organizacją przestrzenną starożytnego Egiptu a tymi, którzy tą przestrzeń organizowali i z nią obcowali jest mglista. Tego wydaje mi się brakuje tej książce najbardziej, choć trzeba zaznaczyć, że oceniam ją okiem niespecjalisty. Gdzieniegdzie z treści książki przenikają promyki podsumowujące sposób funkcjonowania egipskiego społeczeństwa, relacji pomiędzy poszczególnymi jego warstwami czy stosunku do religii. Dobre, o ile nie najlepsze fragmenty, to wstępy do poszczególnych rozdziałów. Kemp przekonująco tłumaczy w nich uniwersalne mechanizmy funkcjonowania cywilizacji, sięgając nawet do czasów nam współczesnych (trafnie moim zdaniem stawia tezę, że są one zasadniczo takie same teraz, jak i tysiące lat temu).


Fevers, Feuds and Diamonds

(Sierra Leone)
Ranking:
Autor: Farmer Paul
Język: angielski

OkładkaEbola natchnęła do posłużenia się piórem niejednego autora, mało jest jednak książek napisanych w wyniku bezpośrednich doświadczeń. Paul Farmer należy do grona fachowców, którzy znajdowali się blisko frontu walki z wirusem podczas epidemii Eboli w Afryce Zachodniej w latach 2013-2016. Książkę rozpoczyna szczegółowy scenariusz epidemii zaczynający się od pacjenta zero w Meliandou w Gwinei i odpowiedzi na pytanie: dlaczego służby medyczne i agencje rządowe tak późno zaczęły bić na alarm (autor podaje gotową odpowiedź: „medyczna pustynia” - medical desert). Ciekawym motywem pojawiającym się w tym i kolejnych rozdziałach są namacalne historie osób, które poznajemy nie tylko w kontekście Eboli, ale są też opowieściami o ich ludzkiej historii, o dojrzewaniu i wojnie.
I na tym można by poprzestać. Paul Farmer niewątpliwie posiadł dar obfitego pisania, ale o co w tym wszystkim chodzi trudno pojąć. Z pozoru niezbyt skomplikowanego tematu autor utkał niezwykle poplątany i niezrozumiały obraz. Kolaż wątków i tematów zasłania przekaz, którym Paul Farmer chciał podzielić się z czytelnikami. Z chaosu przeziera jednak manifest polityczny, w którym Europa i Ameryka są diabłem wcielonym, duetem odpowiedzialnym za całe zło tego świata. Ich tworem są nawet... afrykańskie plemiona, które teraz muszą między sobą wojować. Generalnie wszystko w Afryce jest źle zorganizowane (za co oczywiście odpowiada społeczność międzynarodowa). Na ten problem autor ma prostą receptę: wystarczy zbudować szpitale, drogi, zlikwidować korupcję oraz zapewnić całemu społeczeństwu opiekę zdrowotną i godziwe zarobki. To tyle w wielkim skrócie i może książkę warto byłoby przeczytać, gdyby nie jej przepastna objętość. Szkoda czasu.

książek: 274, strona 1 z 55
Mapa strony
© Janusz Tichoniuk 2001-2024