Książki o Afryce
Smakosz wina palmowego; Moje życie w Puszczy Upiorów
(Nigeria)Ranking: ★★★
Autor: Tutuola Amos
Język: polski
Amos Tutuola jest jednym z pierwszych nigeryjskich autorów. Wydane w jednym tomie dwa dzieła są jego pierwszymi utworami (po raz pierwszy wydane na początku lat 50-tych). Fakty te trzeba uwzględnić w recenzji tej książki, w przeciwnym razie łatwo jest ocenić ją, jako nieudolną próbę, która lepiej gdyby nigdy nie opuściła szuflady.
Tutuola tworzy fantastyczny świat, zespalając świat doczesny z duchowymi wierzeniami ludu Joruba. Jego bohaterowie są na poły realnymi ludźmi, po części zaś mają cechy stworzeń z zaświatów lub boskiego panteonu. Sposób, w jaki nam to przedstawia, nacechowany jest rodzimą frazeologią, który z jednej strony można cenić za oryginalność, z drugiej ganić za prymitywizm (ocena taka wydaje się jednak niesprawiedliwa i zmierzona europejską linijką).
Konstrukcja obu utworów jest podobna - bohaterowie wyruszają w wędrówkę, w trakcie której doświadczają przygód. Na ich drodze stają bogowie, upiory, żywi i zmarli. Każda z przygód stanowi w pewnym sensie osobną historię, połączoną z innymi poprzez motyw wędrówki i dążenia do celu.
Lektura jest to ciekawa, by ją jednak docenić, trzeba odrzucić na chwilę dotychczasowy punkt widzenia na literaturę.
Czarny chrystianizm
(Afryka ogólnie)Ranking: ★
Autor: Kaczyński Grzegorz
Język: polski
Każdy, kto przechadzał się ulicami jakiegoś afrykańskiego miasta na południe od strefy sahelu (z dala od dominacji islamu) zauważył pewnie, że przy jednej ulicy można znaleźć pięć różnych kościołów. Skąd się wzięły i dlaczego? Dlaczego tyle ich jest? Odpowiedzi na te pytania można znaleźć w książce Kaczyńskiego, choć nie będzie to wcale takie proste.
„Afrykański chrystianizm” to „próba monograficznego opracowania afrochrystianizmu”. Autor nakreśla genezę historyczną powstania tego zjawiska, przybliżając również rodzimą tradycję religijną Afrykanów. Próbuje również wtłoczyć zebrane na ten temat informacje w model naukowy, definiujący czarny chrystianizm, jako efekt kontaktu kultur. Gdzieś w środku umieszcza najbardziej interesującą, moim zdaniem część, czyli opisy najważniejszych kościołów.
Przyznaję się, że nie dotrwałem do końca tej książki, choć zabrakło dosłownie kilka stron. Kaczyński używa bowiem tak wysublimowanego języka, że zamiast odbierać treść książki, spory wysiłek musiałem włożyć w zrozumienie tego, co autor miał na myśli. Lektura pełna jest ontologizmów, etiopianizmów i eklezjalizmów. Złośliwie, sugerowałbym, by w następnym wydaniu ubrać całość w formę wiersza trzynastozgłoskowego - będzie jeszcze trudniej. Ta książka to pokuta.
Geografia fizyczna Afryki
(Afryka ogólnie)Ranking: ★★★
Autor: Dumanowski, Jakubowski, Kłos-Kantowicz
Język: polski
Skrypt dla studentów Studium Afrykanistycznego Uniwersytetu Warszawskiego, zgodnie z tytułem, wyjaśnia Afrykę okiem geografa i geologa. Z pozoru sucha, akademicka wiedza, potrafiła mnie zainteresować. Omijając dawno zdezaktualizowane cyfry i wskaźniki (skrypt wydano w 1968 roku), książka przedstawia całościowy obraz kontynentu - budowę geologiczną, rzeźbę terenu, klimat, stosunki wodne, florę i faunę. Obszary te występują we wzajemnej zależności, w czego zrozumieniu pomagają liczne ryciny. Wśród rysunków można znaleźć kilka bardzo ciekawych, jak choćby profil podłużny Nilu, czy przekroje przez Afrykę.
Rekomendowanie tego skryptu może być bezcelowe, gdyż został on wydany w zaledwie trzystu egzemplarzach - głodni tematu szybciej znajdą interesujące ich informacje w innych źródłach.
Afryka
(Afryka ogólnie)Ranking: ★★
Autor: Ratajski Lech
Język: polski
Wydana przez Wiedzę Powszechną w 1966 roku encyklopedia Afryki na prawie pół tysiącach stron wyjaśnia i definiuje pojęcia związane z Afryką. Ujęcie tematu jest bardzo szerokie, a opisy haseł bardzo treściwe (jak to na encyklopedię przystało). „Afryka” składa się z dwóch części. W pierwszej znajduje się zestaw wiadomości ogólnych - rys historyczny do czasu podbojów, środowisko geograficzne, ludność i gospodarka Afryki. W drugiej znalazły się informacje dotyczące poszczególnych krajów Afryki.
Byłaby to świetna książka, gdyby nie to, że zawarte w niej informacje i liczby były aktualizowane ponad pół wieku temu, w 1966 roku. Duża część z nich jest nieaktualna, państwa zmieniły nazwy, tabelki ze zbiorami ziemiopłodów lub strukturą gospodarki nawet nie są zbliżone do obecnej sytuacji w Afryce.
Podobna publikacja, ale z zaktualizowanymi danymi byłaby ciekawą propozycją, do której warto byłoby sięgać w poszukiwaniu faktów. W tym stanie jednak, książka sprzed lat zainteresuje raczej historyków.
Witajcie powracające widma
(Afryka ogólnie)Ranking: ★★
Autor: Efoui Kossi
Język: polski
Książka togijskiego autora opowiada o wojnie, a właściwie o żniwie wojny, gdy kurz walk już opadł a na polu bitwy zostają zwykli ludzie. Akcja książki rozgrywa się w fikcyjnym afrykańskim kraju, w którym Efoui umieścił magnes zła, przyciągający wszystkie okrucieństwa wojny. Przez miszmasz nawiązań najczęściej przebijają sie porównania do ludobójstwa w Rwandzie oraz wojny domowej w Sudanie (akcja powieści toczy się w kraju podzielonym na Glorię Północną i Południową). W tej niemal apokaliptycznej scenerii (bo choć wojna właśnie się skończyła, autor nie przewidział miejsca na nawet śladową ilość optymizmu) błąka się bohater - „powracające widmo” - który poszukuje przyjaciela.
Pomimo sympatii, jaką darzę afrykańskich autorów, czytając „Witajcie, powracające widma” z trudem dotarłem do ostatniej strony powieści. Przefaszerowanie złem przekracza moim zdaniem granice dobrego smaku, dając efekt odwrotny do zamierzonego. Zło staje się trywialne, cliché.
Dodając goryczy trzeba dodać, że książka zmusza do myślenia - autor (lub tłumacz) napisał (lub przetłumaczył) ją w sposób wymuszający na czytelniku szukanie w zdaniach i akapitach ich znaczenia. Być może grona krytyków uznają to za cechę godną złotej statuetki, jak dla mnie jest to jednak zbędny zamęt.