Książki o Afryce
Gdy płonie trawa
(Nigeria)Ranking: ★★★
Autor: Ekwensi Cyprian
Język: polski
Płonąca trawa jest znakiem - gdy pastwiska stają się zbyt suche i trzeba pędzić bydło na południe, w stronę wielkiej rzeki. Jest to okres wędrówek ludu Fulani, zamieszkującego tereny północnej Nigerii. Cyprian Ekwensi opowiada historię fulańskiej rodziny Mai Sunsaye, której losy wzburzyła Fatima - piękna niewolnica Kanuri. Kanuri podzieliła rodzinę, synowie Mai Sunsaye odeszli z domu, a on sam zapadł na chorobę wędrowania, która kazała mu iść za cieniem ptaków.
Wędrówka bohatera staje się poszukiwaniem utraconych więzi. Jednocześnie poznajemy losy pozostałych członków rodziny Mai Sunsaye, ich perypetie i przygody. Książka jest zaproszeniem do wspólnej wędrówki przez busz, wioski i miasta północnej Nigerii z czasów, gdy penetracja kolonialna miała jeszcze niewielki wpływ na kształtowanie tamtejszgeo świata. Przedstawiony przez Ekwensiego obraz jest bardzo ciepły, solidnie osadzony w afrykańskiej rzeczywistości. Warto sięgnąć po tą książkę, by poczuć choć trochę tego ciepła.
Sudan
(Sudan, Sudan Południowy)Ranking: ★★
Autor: Skuratowicz Witold
Język: polski
Zwięzła monografia Sudanu została wydana w 1965 roku. Trudno więc polecić tą książkę komuś, kto chciałby poznać Sudan, gdyż dzisiaj wygląda on inaczej. Tabelki z pogłowiem zwierząt domowych i podziałami ludności mogą zainteresować raczej archeologa, ale już dane geograficzne są interesujące. Pierwsza część książki, przedstawiająca geografię Sudanu, jest właśnie najciekawsza. Nie tylko dlatego, że się nie zdezaktualizowała, lecz również dlatego, że jest solidnie i ciekawie napisana. Zarys geograficzny jest chyba najlepiej podaną tego typu informacją ze wszystkich książek o Sudanie, z jakimi miałem do czynienia.
Dalsze rozdziały „Sudanu” są słabsze. Ich lektura może jednak dostarczyć kilku ciekawostek, jak choćby taka, że Sudan w latach 60-tych planował budowę linii kolejowej z Wau do Dżuby. Książkę wzbogacają fotografie, niektóre bardzo ciekawe, niezbyt jednak dobrej jakości.
Podsumowując, książka była dużo lepsza - ponad pół wieku temu.
Niebo nad Sudanem
(Sudan, Sudan Południowy)Ranking: ★★★
Autor: Wujastyk Stanisław
Język: polski
Stanisław Wujastyk latał dla Sudan Airways w latach 60-tych ubiegłego stulecia. Nie pilotował jednak dużych samolotów, latał małymi maszynami realizując przeróżne zlecenia i misje. Poza lataniem, kolekcjonował dźwięki - odgłosy przyrody, brzmienia lokalnych instrumentów, śpiew - nagrywając je na taśmę magnetofonową.
Pierwszą część książki Wujastyk poświęca opisom przygód związanych z tym właśnie zainteresowaniem, przeplatając je perypetiami lotniczymi i innymi obserwacjami. W drugiej części „Nieba nad Sudanem” rejestrowanie dźwięków schodzi na drugi plan. Autor opisuje w niej przygody związane z lataniem w odległe zakamarki Sudanu, próbuje w zwięzły sposób przedstawić problemy tego kraju z tamtych lat. Książkę czyta się przyjemnie, choć brakuje w niej nieco jakiejś jednej nici, wiążącej z sobą poszczególne rozdziały. Jest to bardziej zbiór opowiadań, które łączy postać autora, niż jedna całość.
Opowieści ludu Hausa
(Nigeria, Niger)Ranking: ★★★
Autor: Pawlak Nina
Język: polski
Lud Hausa zamieszkuje dzisiaj tereny północnej Nigerii i południowego Nigru. W średniowieczu miasta Hausańczyków tworzyły jedne z pierwszych struktur państwowych, których bogactwo i rozwój cywilizacyjny przewyższał niejedno państwo ówczesnej Europy. Hausa posiadają bogaty zbiór wierzeń i tradycji, który był przekazywany z pokolenia na pokolenie drogą ustną - Hausańczycy nie rozwinęli bowiem własnej literatury. Dopiero w XIX wieku zaczęły powstawać pierwsze dzieła. „Opowieści ludu Hausa” są zbiorem przypowieści i legend tego ludu. Wyboru i przekładu dokonała Nina Pawlak.
Książka zawiera kilkadziesiąt krótkich opowiadań i legend, przekazywanych od wieków przez zawodowych artystów-opowiadaczy. Utwory opowiadają genezę i historię tego ludu, poruszają się gdzieś pomiędzy światem ludzi, zwierząt i duchów. Większość opowieści zawiera ładunek lokalnej mądrości. Przedstawiony w nich system wartości różni się w niektórych aspektach od tego znanego nam, który z racji tego, że jest nasz, uznajemy za uniwersalny. Jest to moim zdaniem największa wartość tej książki. Choć opowieści ludu Hausa są legendami z zamierzchłych czasów, dzięki nim łatwiej jest zrozumieć różnice między postrzeganiem świata przez nas i przez Afrykanów, nie tylko przez lud Hausa.
Zmierzch talizmanów
(Mali)Ranking: ★★
Autor: Pasierbiński Tadeusz
Język: polski
Modibo Keita, pierwszy prezydent Mali, rządził krajem w latach 1960-1968. „Zmierzch talizmanów” jest podsumowaniem tych lat, portretem Mali podczas rządów Keity. Autor uważał zapewne, że był to okres wyznaczający kres tradycyjnych wierzeń, po którym Mali wkroczy na nowoczesną drogę rozwoju państw rozwiniętych.
Modibo Keita próbował przeobrazić kraj poprzez wprowadzenie w praktykę ideologii afrykańskiego socjalizmu. Był więc w tym czasie ulubieńcem krajów demokracji ludowej, w tym PRL'u. Wydany w 1969 roku „Zmierzch talizmanów” wpisuje się w ten nurt.
W kilku zwięzłych rozdziałach Pasierbiński opisuje historię Mali, skupiając się na okresie budowy socjalizmu. Osiem lat rządów Keity nie mogło zmienić wiele - przedstawiane w książce plany nie zostały w dużej mierze zrealizowane, fakty i statystyki przestały być aktualne. Jest to dość szczegółowy opis wąskiego wycinka historii Mali, zabarwiony na czerwono jedynie słuszną interpretacją. Zmierzch był jednak zapowiedziany przedwcześnie.