Yaho de Ville Wyprawy Zdjęcia Newsy Książki Muzyka Plecak Malaria Linki Torebki Kontakt

Togo - Informacje praktyczne

Zobacz również relację: Togo - Z Afryki Zachodniej do Czadu 2001.

Wstęp

Togo jest jednym z mniejszych państw Afryki. Wąski, około stukilometrowej szerokości pasek ziemi wciśnięty jest pomiędzy Ghanę i Benin. Na południu Togo opiera się o wybrzeże Zatoki Gwinei, około 550 km dalej na północ, Togo graniczy z Burkina Faso. Powierzchniowo, Togo jest prawie sześć razy mniejsze od Polski.

Mimo niewielkiego rozmiaru, Togo to kraj ciekawy i różnorodny. By to jednak docenić trzeba przejechać całe Togo z północy na południe (bądź na odwrót). Północ jest sucha i skąpo obdarzona roślinnością, południe jest wilgotne i zielone. Pomiędzy nimi roztacza się kraina wzgórz.

Gdy w Polsce obowiązuje czas zimowy (listopad-marzec), czas w Togo przesunięty jest w stosunku do Polski o godzinę do tyłu (jeśli w Polsce jest 12:00, w Lome jest dopiero 11:00). Od kwietnia do października różnica ta zwiększa się do dwóch godzin (gdy w Polsce jest 12:00, w Togo jest 10:00).

Wyjeżdżając z Togo do Beninu trzeba przesunąć zegarki o godzinę do przodu (np. z 12:00 na 13:00). Pozostali sąsiedzi leżą w tej samej strefie czasowej, co Togo. Najdłuższe dni są w czerwcu, gdy świta około 5:20 i zmierzcha o 18:30. Najkrótsze dni są w grudniu, dzień trwa wtedy od 5:30 do 18:00.

Pogoda

Klimat i pogoda w Togo zależy od szerokości geograficznej - inaczej jest na suchej północy, inaczej na wilgotnym południu. Rzecz jasna, zawsze jest gorąco, gdyż Togo leży w strefie klimatu tropikalnego. Przeciętna temperatura w ciągu dnia to około 30°C.

Na południu Togo występują dwie pory deszczowe - główna: od maja do czerwca oraz druga, trochę mniej intensywna w październiku.

Na północy występuje tylko jedna pora deszczowa, która trwa od maja do września. W środku pory suchej, od grudnia do lutego, region ten może nawiedzać harmatan - suchy wiatr, niosący z sobą saharyjski pył.

Najlepszą porą na podróż do Togo jest pora sucha zaraz po harmatanie, czyli luty-kwiecień.

Wizy

Wizy Togo dostępne są na przejściach granicznych, w tym na lotnisku w Lome. W obu przypadkach kosztują 10 000 CFA (na lotnisku można płacić w euro). W ten sposób uzyskana wiza ważna jest tylko tydzień, ale można ją przedłużyć w biurze imigracyjnym w Lome.

Może się zdarzyć, że linie lotnicze, z którymi będziemy lecieć do Togo odmówią wstępu na pokład, jeśli w paszporcie nie będzie wizy (dla świętego spokoju warto sprawdzić to przed wylotem dzwoniąc bezpośrednio do linii lotniczych). W takim przypadku wizę można wyrobić w ambasadzie Togo, np. w Berlinie lub za pośrednictwem Ambasady Francji.

Wiza Togo w Berlinie

Ambasada Togo w Berlinie (Grabbeallee 43, 13156 Berlin, tel. +49 30 49908 968, 9:00-13:00, 14:00-16:00) wymaga następujących dokumentów (wszystko można załatwić korespondencyjnie):

• paszport
• dwa zdjęcia
• jeden formularz wizowy (dostępny na stronie ambasady)
• 30 euro dla wizy miesięcznej lub 50 euro dla wiz dłuższych (można płacić przelewem)

Wiza Togo w Ambasadzie Francji

Wizy Togo, ale ważne tylko 2 dni (do przedłużenia w Lome), wydaje Ambasada Francji w Warszawie. Ambasada wysyła faksem lub emailem odpowiedni formularz, który należy wypełnić i przynieść wraz z:

• rezerwacja hotelu
• 1 zdjęcie
• paszport i jego kopia (strona ze zdjęciem)
• ubezpieczenie i jego kopia
• bilet lotniczy i jego kopia
• równowartość 60 euro w polskich złotych

Jeśli dostarczymy te dokumenty przed południem, wiza gotowa będzie w przeciągu pół godziny.

Przedłużenie wizy Togo w Lome

Wizy przedłuża się w biurze imigracyjnym, które znajduje się kilka kilometrów od centrum Lome, gdzieś przy drodze do Atakpame. Jest to proces łatwy, tani i stosunkowo krótki. Jedyny koszt to 500 CFA, które trzeba zapłacić za formularz, zostawić go wraz z czterema zdjęciami i paszportem. Przedłużenie wizy, z możliwością wielokrotnego przekraczania granicy, gotowe jest po 24 godzinach.

Wizy do państw sąsiednich

• Benin

  Wizy dostępne są na granicach lądowych (10 000 CFA), ale tylko 48 godzinne. Można je łatwo przedłużyć w Cotonou (12 000 CFA). Alternatywnie, wizę Beninu można za jednym zamachem załatwić w Lome (61, Rue des Rossignols, dzielnica Kodjoviakope), gdzie kosztuje 10 000 CFA.

• Burkina Faso

  Wizy dostępne są na przejściach granicznych, w tym na lotnisku w Wagadugu. Wiza na lotnisku kosztuje 40 000 CFA, na przejściach lądowych 94 000 CFA (wiza jednokrotna, wielokrotna kosztuje 122 000). Nie mam informacji na temat możliwości uzyskania wizy Burkina Faso w ambasadzie w Lome. Ze względu na koszt warto zastanowić się jednak nad Visa Touristique Entente.

• Ghana

  1 stycznia 2011 Ghana zmieniła regulacje wizowe. Generalnie, wizę należy załatwić przed wyjazdem, w kraju obywatelstwa aplikanta. Oznacza to, że poza sytuacjami wyjątkowymi, nie można już zdobyć wizy Ghany po drodze, np. w Lome lub Wagadugu. Turyści obchodzą te przepisy na dwa sposoby. Pierwszym jest trzydniowa wiza tranzytowa i przedłużenie jej w Akrze (nie znam szczegółów). Druga to stworzenie sytuacji wyjątkowej - list polecający, szczegółowy plan przejazdu przez Ghanę z numerami telefonów hoteli, oficjalnie wyglądające wyjaśnienie na piśmie itp. Dokumenty te najlepiej jest przekazać komuś wyższemu w hierarchii ambasady (nie strażnikowi na bramie) i czekać na rozpatrzenie. Wiza kosztuje 17 700 CFA.

• Visa Touristique Entente (VET)

  Planując podróż przez kilka państw Afryki Zachodniej można zastanowić się nad wizą VET, uprawniającą do jednokrotnego wjazdu do każdego z pięciu państw: Benin, Burkina Faso, Niger, Togo i Wybrzeże Kości Słoniowej.
  Wizę VET wydaje biuro imigracyjne w Lome w przeciągu 24 godzin (25 000 CFA).

Zdrowie

Zagrożenie malarią występuje na terenie całego Togo, przez cały rok. Największe ryzyko zachorowania istnieje w okresie od marca do grudnia. Więcej o zapobieganiu tej chorobie w części Malaria w Afryce.

Togo wymaga od wszystkich przyjezdnych dowodu szczepienia przeciw żółtej febrze. W praktyce wymóg ten nie jest zawsze kontrolowany. Szczepienia wraz z odpowiednim dokumentem (tzw. żółta książeczka) wykonują w Polsce oddziały służby zdrowia specjalizujące się w medycynie tropikalnej.

Podróżując przez Togo warto zadbać o higienę osobistą. Minimalizuje się w ten sposób ryzyko zachorowania na choroby „brudnych rąk”, w tym pojawiającą się sporadycznie w tym kraju cholerę.

Mapy i przewodniki

Togo nie doczekało się do tej pory dedykowanego przewodnika w języku angielskim (tym bardziej polskim). Znający język francuski mogą czerpać informacje z dwóch przewodników: Petit Futé i Jaguar. Oba zatytułowane po prostu „Togo”.

Rozdziały o Togo znajdują się w kilku przewodnikach anglojęzycznych: „West Africa” i „Africa” z Lonely Planet, „West Africa” z Rough Guides oraz „Africa Overland” wydawnictwa Bradt.

Dokładne mapy Togo oferują dwa wydawnictwa. IGN wydał mapę „Togo” w skali 1:500 000, ITMB proponuje „Togo & Benin” w skali 1:864 000.

Zobacz również mapę satelitarną Togo na Google Maps.

Pieniądze

Togo należy do Zachodnioafrykańskiej Unii Monetarnej. Frank CFA (symbol międzynarodowy XOF) używany jest również przez Benin, Burkina Faso, Wybrzeże Kości Słoniowej, Gwineę-Bissau, Mali, Niger i Senegal. Frank CFA dzieli się na 100 centymów, ale nie ma monet o nominale mniejszym niż 1 frank (w praktyce, najmniejszą spotykaną monetą jest 25 CFA).

Frank CFA jest związany z euro sztywnym kursem 1:656, ale faktyczne kursy kupna i sprzedaży są niższe. Waluty można wymieniać w bankach lub biurach wymiany. Bankomaty akceptujące karty Visa można znaleźć we wszystkich miastach a nawet mniejszych miasteczkach.

Bieżące kursy (stan na czerwiec 2011):

• 1 € = 650 CFA
• 1 $ = 434 CFA
• 1 £ = 701 CFA

Zagrożenia

Głównym zagrożeniem dla turysty w Togo są rabusie na plaży w Lome. Plaża jest piękna, szeroka, piaszczysta, zacieniona palmami od strony drogi. Wystrzegajcie się jednak spacerów tamże z czymkolwiek wartościowym, nawet w środku dnia, gdyż łatwo wszystko to stracić w konfrontacji z uzbrojonymi w nóż bandytami. Poza tym, Togo to normalny afrykański kraj, w którym trzeba uważać na kieszonkowców w stolicy.

Skróty najważniejszych wiadomości z Togo publikuję na stronie Wiadomości z Afryki.

Język

W Togo językiem urzędowym jest francuski. Rzadko spotyka się ludzi władających angielskim, więc warto poznać podstawowe zwroty w języku Balzaka.

Z 39 języków używanych w Togo trzy najliczniej reprezentowane to Ewe (południowy-zachód), Kabiye (centralna część kraju) i Gbe (południowy-wschód).

Internet i telefon

Internet dostępny jest w każdym mieście.

Telefoniczny numer kierunkowy do Togo to 228. W Togo jest dwóch operatorów sieci komórkowej (w kolejności największej liczby użytkowników):

• Togocel
• Moov

Lokalna karta SIM (do jej użycia potrzebny jest telefon bez SIM-locka) kosztuje 1 000 CFA (w tym 500 na połączenia). Doładowania (karty zdrapki) można kupić nawet na ulicy. SMS do Polski kosztuje 90 a minuta połączenia 250 CFA.

Tylko dwaj polscy operatorzy umożliwiają połączenia roamingowe z Togo: Orange i T-Mobile (obaj za pośrednictwem sieci Togocel).

Komunikacja

Filarem transportu publicznego w Togo są minibusy, najczęściej mocno już zużyte oraz taksówki wieloosobowe (busz taxi), w podobnym stanie. Duże autobusy na togijskich drogach to rzadkość. W miastach i na prowincji uzupełnieniem systemu komunikacji są moto-taksówki.

• Minibus i busz-taxi

  Wehikuły, o których mowa, gromadzą się w oczekiwaniu pasażerów na placach, których w większych miastach czasami jest kilka (w zależności od kierunku). Odjazd następuje nie wedle rozkładu, lecz po skompletowaniu pełnej obsady pasażerów. Oznacza to dwie osoby obok kierowcy i po cztery z tyłu. Gdy jest komplet i w końcu następuje odjazd nie oznacza to wcale nieprzerwanej jazdy, gdyż zawsze znajdzie się miejsce dla jeszcze paru osób. Ponieważ dopychani są oni zwykle w okolice tylnych drzwi są to najgorsze miejsca w całym samochodzie.
  Porządku na placu, z którego odjeżdżają minibusy pilnuje „kontroler”, u którego kupuje się bilety. Jego narzędziem pracy jest kreda i tablica, na której zapisuje numery rejestracyjne minibusów stojących w kolejce. W ten sposób pasażer nie musi się martwić, czy wsiadł do pojazdu, który odjedzie jako pierwszy. Numer rejestracyjny jest też zapisywany na biletach.
  Za bagaż płaci się dodatkowo kilkaset CFA, według uznania pomocnika kierowcy.

• Moto-taxi

  Motocyklowa taksówka jest świetnym środkiem lokomocji w mieście i czasami jedynym do wyboru na prowincji. O ile w mieście sprawdza się doskonale, jest tania i szybka, to poza nim stanowi zło konieczne. Po prostu po dwudziestu kilometrach jazdy po wybojach ból tyłka niweluje wszystkie jej zalety.
  Kierowcy moto-taksówek to wytrawni wirtuozi dróg, zwykle lubiący szybką jazdę. Nie jest to więc rozwiązanie dla strachliwych (jeździ się bez kasków).

Litr benzyny bezołowiowej kosztuje 560, a oleju napędowego 555 CFA.

Hotele

O nocleg w Togo jest łatwo - każde miasteczko ma co najmniej jeden hotel lub oberżę. Standard pokoi zależy oczywiście od ceny. Te najtańsze bywają zaniedbane.

Przeciętna cena pokoju dwuosobowego o standardzie trochę wyższym od najniższego to 5 500 CFA.

Jedzenie i zakupy

Kuchnia Togo to typowa zachodnio-afrykańska mieszanka sosów i dodatków. Podstawą większości dań serwowanych na ulicy i w tanich barach jest ryż, fufu (w Togo jest to gęsta kula z jamsów) lub makaron. Do tego dobiera się jeden z kilku dostępnych sosów i ewentualnie wkład mięsny. Kupując jedzenie u kobiet przy ulicy, które sprzedają je wprost z garnków, płaci się za każdy składnik oddzielnie - talerz ryżu z sosem i wkładką kosztuje około 200 CFA.

Monopol na warzenie piwa w Togo zdaje się mieć browar BB Lome - w jego ofercie znajduje się ponad dziesięć jego gatunków. Oprócz marek znanych z innych państw Afryki (Flag Speciale, Castel, 33 i inne), popularne są również lokalne trunki - EKU Bavaria (5.4% alkoholu), Lager (4.7%), Pils (5.1%) i Awooyo Speciale (6.2%).
Duża butelka piwa ma pojemność 0.64-0.66l.

• Zakupy

  Wszystkie ceny w frankach CFA: woda 1.5l - od 350 do 500, piwo - od 500 do 800, cola - 400, kawa - 125, maniok z sosem, cztery pączki, sześć bananów, trzy pomarańcze lub inna przekąska na ulicy - 100, papaja - 150, omlet - 500, posiłek w lepszej restauracji - od 1 500 do 2 200, płyta CD - 1 000.

---

Dapaong

Zobacz mapę na Google Maps.

Dapaong to jedno z większych miasteczek na dalekiej północy Togo. Poza wygodnym przystankiem w drodze do lub z Burkina Faso nie ma tu za wiele do oglądania.

Bankomat można znaleźć w banku Ecobank przy głównej ulicy.

• Hotele

  Hotel les Colombes („gołąbki”, wcześniej Le Sahelien) przylega do bazaru, nieopodal katedry. Za dnia jest to ruchliwe miejsce, ale po zmroku staje się pustym i ciemnym zaułkiem. Dwuosobowy pokój z łazienką i wiatrakiem kosztuje 7 000 CFA.

• Knajpy

  Bar w hotelu les Colombes świeci pustkami i nie przyciąga miejscowej klienteli. Parę popularnych lokali położonych jest w środkowym odcinku głównej ulicy miasta. Tutaj też popołudniami kobiety ustawiają garnki z jedzeniem na sprzedaż.

• Komunikacja

  Busz-taxi do granicy z Burkina Faso (30 km, 1 000 CFA) odjeżdżają z centrum miasta, z jednej z uliczek odchodzących od głównej drogi. Droga jest dziurawa, dlatego jazda trwa aż dwie godziny - polskie dziury w drogach przy tych na tej drodze to nieznaczne wyboje.
  Minibusy do Kara (160 km, 3 500 CFA, cztery godziny jazdy) odjeżdżają z przystanku po południowej stronie miasta. Ruch w tą stronę jest niewielki, na odjazd czekaliśmy cztery i pół godziny.

Dolina Tamberma

Dolina Tambermy słynie z miniaturowych, ufortyfikowanych wiosek, w których mieszkańcy chronili się onegdaj przed łowcami niewolników. Każda wioska składa się z kilku dużych chat-fortec. Chaty są wieloizbowe, z użytkowym dachem i wieloma zakamarkami.

Wstęp do Doliny Tamberma kosztuje 1 500 CFA od osoby. Bilety kupuje się w budce obok szlabanu, kilka kilometrów od Kande. Tutaj też przydzielany jest obowiązkowy przewodnik (5 000 CFA).

Głównym miasteczkiem Doliny Tamberma jest Nadoba, około 30 km na północny-wschód od Kande. Najczęściej odwiedzane wioski leżą właśnie przy drodze z Kande. W Nadoba co tydzień w środę odbywa się wielki targ - warte odwiedzenia widowisko.

• Hotele

  W każdej z wiosek można się zatrzymać na nocleg, jeśli nie ma nic przeciwko temu jej szef. Nie ma co jednak liczyć na więcej niż materac, a zwłaszcza na elektryczność i bieżącą wodę. Koszt noclegu w wiosce waha się od 1 000 do 2 000 CFA, w zależności od humoru szefa.
  W Nadoba są dwie skromne oberże z kilkoma pokojami (3 000 CFA).

• Knajpy

  W dzień targowy (środa) najlepszym miejscem na posiłek jest bazar w Nadoba. Można tu nabyć wiele przekąsek - od smażonego jamsu, kurczaków i placków z fasoli po świeże piwo miejscowej roboty (wygląda jak pomyje). W inne dni tygodnia trzeba stołować się w jednej z oberży lub liczyć na gościnę miejscowych.

• Komunikacja

  Środy (dzień targowy) to jedyne dni, w których można liczyć na regularny transport do Nadoby. Minibusy wyjeżdżają rano i wracają późnym popołudniem, gdy kupcy zwijają się z bazaru. Gdy targ się skończy i wszyscy odjadą, w Nadoba zostaje tylko kilka motocykli - pozostaje się z nimi targować lub wrócić do Kande pieszo. Kurs motocyklem w jedną stronę kosztuje 5 000 CFA i trwa godzinę.
  W Kande transportu trzeba szukać przy stacji paliw niedaleko zjazdu do Nadoba. Z tego samego miejsca odjeżdżają minibusy do Kara i Lome przez Atakpame (310 km do Atakpame, 6 000 CFA, osiem i pół godziny jazdy).

Atakpamé

Zobacz mapę na Google Maps.

Nieduże miasteczko w środkowym Togo leży na skrzyżowaniu szlaków. W Atakpame jest kilka hoteli, barów, kafejek internetowych i banków.

• Hotele

  W centrum na niewielkim wzniesieniu za pocztą znajduje się Hotel des Voyageur. Czysty pokój dwuosobowy z łazienką, klimatyzacją i balkonem kosztuje 6 000 CFA. Na miejscu jest bar, ale taniej i smaczniej jest w mieście.

• Knajpy

  Spośród kilku knajp w centrum warta polecenia jest restauracja La Pentagone. Duszny bar na piętrze lepiej ominąć i skierować kroki schodami na przewiewny taras piętro wyżej. Dania nie są drogie - spaghetti kosztuje 500 CFA. Równie dobra, choć raczej w porze śniadaniowej, jest mała restauracja dwieście metrów dalej na południowy-wschód.

• Komunikacja

  Minibusy jadące z północy przez Atakpame tranzytem nie przejeżdżają przez centrum miasta, lecz zatrzymują się albo przy hotelu Le Sahelien albo na rozjeździe dróg kilkaset metrów bliżej centrum. Minibusy do Kpalime (100 km, 2 000 CFA, 3 godziny jazdy) czekają na pasażerów przy drodze blisko centrum.

Kpalimé

Kpalime położone jest pośród malowniczych wzgórz, słynnych w Togo z upraw kawy i kakao, po których, jak ktoś lubi, można przez kilka dni powędrować. W okolicach miasta znajduje się kilka wodospadów. Największy z nich - Wodospad Arkowa leży najdalej, by doń dotrzeć trzeba jechać z Kpalime w kierunku Atakpame i skręcić w stronę Badou. Bliżej miasta, bo około 12 km na północ położony jest Wodospad Kpime. Niestety, czynny jest bardzo rzadko, w porze deszczowej. Najczęściej wody starcza na ledwo płynącą po skale stróżkę lub kierowana jest w całości do małej elektrowni wodnej. Wodospad pełen wody musi być naprawdę piękny. Dojazd do wodospadu Kpime moto-taksówką kosztuje 600 CFA w jedną stronę. Przy zjeździe z głównej drogi na turystów czyha zgraja podpitych wyrostków pobierających opłatę za wjazd - 500 CFA.

• Hotele

  Hotel Cristal to jeden z lepszych hoteli w Kpalime. Oprócz głównego budynku hotel prowadzi aneks - jakieś dwieście metrów dalej, w uliczce z boku - tam jest taniej. Dwójka z łazienką i wentylatorem kosztuje 6 300 CFA. Na terenie hotelu jest basen (płatny dodatkowo 1 500 CFA).

• Knajpy

  Przy ruchliwej uliczce w centrum miasta można znaleźć małą knajpkę Amical Bon Cafe. Jest to raczej lokal profilowany na przypadkowych turystów, niż na miejscowych, ale dania są pyszne (1 500 - 2 200 CFA) i warte długiego czasu oczekiwania. Podobne restauracje można znaleźć również przy ulicy prowadzącej do Hotelu Cristal - np. Restaurant le Plaisir.
  W Kpalime spędziliśmy Sylwestra, który okazał się trochę rozczarowaniem. Co prawda ludzie liczniej odwiedzali knajpy, ale w rzekomo najlepszym klubie w mieście w Hotelu Cristal pierwsi goście pojawili się dopiero trzydzieści minut przed północą.

• Komunikacja

  Plac autobusowy znajduje się bardzo blisko centrum przy bazarze. Tutaj zatrzymują się minibusy z Atakpame (100 km, 2 000 CFA, 3 godziny jazdy) i Lome (120 km, 2 000 CFA, 2 godziny jazdy).

Lomé

Zobacz mapę na Google Maps.

Lome było tym razem jedynie punktem tranzytowym - po przyjeździe z Kpalime do stolicy Togo przesiedliśmy się na minibus jadący do Beninu. Przy okazji (miejsce, z którego odjeżdżają minibusy do Beninu jest nieopodal) można odwiedzić bazar - wielkie skupisko różnej maści handlarzy.

Lome ma jedną z piękniejszych plaży spośród wszystkich afrykańskich stolic. Lepiej się jej jednak wystrzegać - zamoczenie nóg w oceanie można tu przypłacić utratą kosztowności - plaża jest znana z rabusi.

• Komunikacja

  Minibus z Kpalime wyrzucił pasażerów na jakiejś stacji paliw w północnej części miasta. Minibusy do Cotonou w Beninie, przez Grand Popo (55 km do Grand Popo, 2 500 CFA), odjeżdżają Gare du Cotonou, pośrodku bazaru. Granica z Beninem jest stosunkowo prosta - tuż przed pierwszym posterunkiem opuszcza się pojazd i bagaż, po czym odwiedza się kolejne okienka. Po załatwieniu wszystkich formalności, za ostatnim szlabanem znowu wsiada się do minibusa i jedzie dalej.
  Taksówka przez Lome kosztuje 1 000 CFA.